ชัยสิทธิ ทองกันยาณัฐณิชา อยู่เย็นฐิตาพร เดชโยธาณพวีร์ ศรีพุ่มอาทิตย์ โพธิ์ศรีธนาศรี สีหะบุตรChaiyasit ThongkanyaNatnicha YooyenThithaporn DechyothaNopawee SripumArthit PhosriTanasri Sihabutมหาวิทยาลัยมหิดล. คณะสาธารณสุขศาสตร์. ภาควิชาวิทยาศาสตร์อนามัยสิ่งแวดล้อมมหาวิทยาลัยมหิดล. คณะวิทยาศาสตร์. ศูนย์ความเป็นเลิศด้านอนามัยสิ่งแวดล้อมและพิษวิทยา2021-09-242021-09-242564-09-242563วารสารสาธารณสุขศาสตร์. ปีที่ 50, ฉบับที่ 2 (พ.ค.-ส.ค. 2563), 241-2552697-584X (Print)2697-5866 (Online)https://repository.li.mahidol.ac.th/handle/20.500.14594/63661การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อหาปัจจัยที่มี ความสัมพันธ์กับการพบหนูในที่พักอาศัยของประชาชน ในหมู่บ้านคลองประรำ ตำบลหนองเพรางาย อำเภอ ไทรน้อย จังหวัดนนทบุรี จำนวน 152 หลังคาเรือน โดยใช้วิธีการสำรวจร่องรอยหนูเพื่อยืนยันถึงการมีหนู ในบ้าน พร้อมกับเก็บข้อมูลลักษณะที่พักอาศัย ปัจจัย ทางเศรษฐกิจและสังคมของผู้ดูแลบ้าน และข้อบกพร่อง ทางด้านสุขาภิบาลที่พักอาศัยที่เอื้อต่อการดำรงชีวิต ของหนูมาวิเคราะห์หาความสัมพันธ์โดยใช้การวิเคราะห์ การถดถอยโลจิสติกส์ทวิแบบตัวแปรเดี่ยว ผลการศึกษา พบบ้านที่มีร่องรอยหนูร้อยละ 56.6 ของบ้านที่สำรวจ ทั้งหมด ซึ่งเมื่อทำการหาปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับ การพบร่องรอยหนูพบว่า บ้านที่ผู้ดูแลบ้านมีระดับ การศึกษาต่ำกว่าปริญญาตรีมีโอกาสพบร่องรอยหนู มากกว่าบ้านที่มีผู้ดูแลบ้านที่มีการศึกษาตั้งแต่ระดับ ปริญญาตรีขึ้นไป (OR = 4.16, 95% CI = 1.81-9.57) นอกจากนี้ บ้านดั้งเดิมซึ่งส่วนใหญ่เป็นบ้านของ ประชาชนในท้องถิ่นมีโอกาสพบร่องรอยหนูมากกว่า บ้านจัดสรร (OR = 7.50, 95%CI = 3.51-16.05) โดยปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการพบร่องรอยหนู อย่างมีนัยสำคัญในบ้านดั้งเดิม ได้แก่ การเก็บเมล็ด พันธุ์พืชและอาหารสัตว์ไม่มิดชิด กองวัสดุที่ไม่เป็น ระเบียบนอกบ้าน ต้นไม้/วัสดุพาดเข้าสู่ตัวบ้าน การเปิดประตูหน้าต่างทิ้งไว้ และช่องหลังคาที่ไม่ มิดชิด ขณะที่ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการพบ ร่องรอยหนูอย่างมีนัยสำคัญในบ้านจัดสรร ได้แก่ การเก็บอาหารหรือวัตถุดิบไม่เหมาะสม การจัด เครื่องใช้ในบ้านไม่เหมาะสมและกองวัสดุนอกบ้าน ดังนั้น ประชาชนควรร่วมมือกันกำจัดปัจจัยที่เอื้อ ต่อการดำรงชีวิตของหนูดังกล่าว เพื่อลดจำนวน ประชากรหนูในพื้นที่อย่างยั่งยืนEXTENDED ABSTRACT Although rodents can spread over 35 diseases and cause enormous economic loss by damaging property, crops and food supplies, information needed to manage the rodent problem in Thailand is limited to some urban and rural areas only. In order to develop a comprehensive strategic plan on rodent control, the risk factors of household rodent infestation in different social contexts, especially in areas with a combination of traditional and modern life, need to be explored. Therefore, this research aimed to determine factors associated with rodent infestation in a suburban area by selecting Klong Prarum Village, Nong Phrao Ngai Subdistrict, Sai Noi District, Nonthaburi Province, Thailand, as a case study. Along with a rodent sign survey, data on house characteristics (dwelling type, house structure, space under the house), socio-economic status of homemakers (dwelling ownership, educational attainment, occupation, income) and environmental factors supporting household rodent infestation (food sources, water sources, harborages and entries) were collected from 152 households comprising of 76 traditional houses, 63 modern houses and 13 row houses. The associations between house characteristics, socio-economic status and rodent infestation were explored using univariate binary logistic regression. As a further step, environmental risk factors for rodent infestation of each dwelling type were quantified. Fifty-six-point six percent of the inspected houses were vulnerable to rodent infestation by which signs were present in 78.9% of traditional houses, 38.5% of row houses and 33.3% of modern houses. According to the sizes and characteristics of rodent droppings, roof rats (Rattus rattus) and mice (Mus musculus) were equally tracked in traditional houses and the vast majority of rodents in modern and row houses were mice. When variables of socio-economic status and house characteristics were analyzed, only education level and type of dwellings were significantly associated with rodent infestation (p = 0.001 and p < 0.001, respectively). Regarding the odds ratio, houses of homemakers with lower educational attainment were associated with increased rodent infestation (OR = 4.16, 95% CI = 1.81-9.57). In addition, the probabilities of rodent infestation in traditional and row houses were 7.50 (95% CI = 3.51-16.05) and 1.25 (95% CI = 0.36-4.25) times higher than that in modern houses, respectively. When environmental risk factors of each dwelling type were quantified, 5 factors, i.e., inappropriate storage of grains and animal food (OR =5.33, 95% CI =1.22-23.29), disorganized outdoor material storage (OR=4.20, 95% CI = 1.21-14.55), overhanging tree branches/materials (OR=5.31, 95% CI =1.60-17.67), leaving doors/windows open (OR=10.89, 95% CI = 2.64-44.86) and deteriorated fascia board at the roof edge (OR =10.89, 95% CI =2.64-44.86) showed significant associations with rodent infestation in traditional houses. However, only 3 factors, i.e., inappropriate food storage (OR=5.64, 95% CI =1.81-17.60), improperly placed furniture/ equipment (OR=5.64, 95% CI =1.81-17.60) and disorganized outdoor material storage (OR=4.55, 95% CI = 1.26-16.44) were significantly associated with rat infestation in modern houses. These data indicated that dwelling type and lifestyle might determine the extent of household rodent infestation and the type of rodents. Traditional house structures were less protective. For example, fascia boards at the roof edges always deteriorated due to aging. Also, most owners, whose occupations were agriculturalists, usually left unscreened doors or windows open. Together with overhanging tree branches around the houses, these conditions provided significant access for roof rats and mice. Moreover, people used space under or close to the housing area to store grains, animal food, agricultural tools and abandoned appliances; therefore, providing favorite food sources and harborages for rodents. For modern houses, well protected structures were able to prevent rats from entering the house but some defective small holes on the building exterior could not prevent the entry of mice. Consequently, inappropriate food storage and improperly placed furniture/equipment inside the house provided significant food sources and harborages, respectively. To reduce rodent populations in each dwelling type, all food sources, harborages and entries should be organized or fixed. However, community members should cooperate to control pests, otherwise rodents will migrate to nearby residences with sanitation deficiencies.thaมหาวิทยาลัยมหิดลประเภทที่พักอาศัยหนูปัจจัยทางสิ่งแวดล้อมการสุขาภิบาลที่พักอาศัยDwelling typeRodent infestationEnvironmental factorsHousing sanitationOriginal Articleภาควิชาวิทยาศาสตร์อนามัยสิ่งแวดล้อม คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดลศูนย์ความเป็นเลิศด้านอนามัยสิ่งแวดล้อมและพิษวิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล