ความรู้ภูมิปัญญาเกี่ยวกับพะยูนของชาวบ้านในชุมชนชายฝั่งจังหวัดตรัง

Abstract

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาภูมิปัญญาของชาวบ้านในชุมชนชายฝั่งจังหวัดตรัง เกี่ยว กับพะยูน ใน 5 ชุมชนชายฝั่ง ทำการสัมภาษณ์เชิงลึกปราชญ์ชาวบ้านที่มีอายุตั้งแต่ 60 ปี ขึ้นไป ที่ สุ่มตัวอย่างแบบลูกโซ่ และสัมภาษณ์เชิงลึกแกนนำกลุ่มอนุรักษ์ทรัพยากรชายฝั่งที่สุ่มตัวอย่างวิธีเฉพาะ เจาะจง รวมทั้งหมด 41 คน ทำการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ โดย แบ่งความรู้ภูมิปัญญาเป็น 2 ด้าน คือ ด้านชีววิทยาของพะยูน ประกอบด้วย สัณฐานวิทยาของพะยูน และการสืบพันธุ์ด้านพฤติกรรมของ พะยูน ประกอบด้วย การว่ายน้ำ การหายใจ การกินอาหาร และการเลี้ยงดูลูก และพฤติกรรมทางสังคม และการสื่อสาร ผลการศึกษาพบว่า ด้านชีววิทยาของพะยูน ชาวบ้านในชุมชนชายฝั่งมีความรู้ภูมิปัญญา เป็นอย่างดีในเรื่องสัณฐานวิทยาของพะยูน อย่างไรก็ตาม ความรู้ภูมิปัญญาชาวบ้านเรื่องการสืบพันธุ์ของ พะยูนยังไม่ชัดเจนนัก เพราะเป็นสิ่งที่สังเกตได้ยากต้องใช้ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ที่มีวิธีการศึกษาแบบ ระยะเวลายาว ส่วนด้านพฤติกรรมของพะยูน ชาวบ้านในชุมชนชายฝั่งมีความรู้ภูมิปัญญาเป็นอย่างดีใน เรื่องการว่ายน้ำ การหายใจ การกินอาหาร การเลี้ยงดูลูก และพฤติกรรมทางสังคมและการสื่อสาร จาก ผลการศึกษาเสนอแนะว่าในการอนุรักษ์พะยูนและหญ้าทะเลอย่างมีประสิทธิภาพควรใช้ภูมิปัญญาของ ชาวบ้านเกี่ยวกับพะยูนและหญ้าทะเลนี้ผสมผสานกับความรู้ทางวิทยาศาสตร์ โดยการแต่งตั้งแกนนำ กลุ่มอนุรักษ์ในชุมชนชายฝั่งให้เป็นหนึ่งในคณะกรรมการการบริหารจัดการทรัพยากรชายฝั่งของภาครัฐ เพราะนอกจากชาวบ้านในชุมชนชายฝั่งจะเป็นผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในการจัดการร่วมในด้านการวางแผนและการนำไปปฏิบัติในการอนุรักษ์พะยูนและหญ้าทะเลแล้ว ยังเป็นการเสริมสร้างพลังของชาวบ้านใน ชุมชนชายฝั่งด้วย

This paper examines the indigenous knowledge of coastal villagers in Trang province regarding dugong. In-dept interview was used for coastal village philosophers by snowball sampling and for team leaders of 5 coastal resource conservation groups by purposive sampling - a total of 40 interviewees. Qualitative analysis was used by coding the main issues and sub-issues of knowledge. Indigenous knowledge about dugong was divided into two aspects: dugong biology (e.g. dugong morphology, and breeding) and dugong behaviors (e.g. swimming, breathing, feeding, parental care of calves, as well as social behavior and communication). Regarding dugong biology, the results of this study found that coastal villagers had very good indigenous knowledge about dugong morphology. Indigenous knowledge about breeding, however, was unclear because of the difficulty in observing the behavior without using scientific knowledge and longitudinal studies. Moreover, regarding dugong behaviors, coastal villagers had very good indigenous knowledge about swimming, breathing, feeding, parental care of calves, and social behavior and communication. Results of the study clearly suggest that indigenous knowledge should be combined with scientific knowledge for effective dugong and seagrass conservation. Leaders of coastal resource conservation groups should be appointed as part of the coastal resource management committee of public sector, not only to involve them as stakeholders on co-management to support the planning and implementation of dugong and seagrass conservation, but also to strengthen their power.