การจัดบริการการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือกของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล เขตสุขภาพที่ 1

Abstract

การวิจัยภาคตัดขวางนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อหาร้อยละความครอบคลุมในการให้บริการการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือกในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) และหาปัจจัยที่สัมพันธ์กับการจัดบริการตามมาตรฐานโรงพยาบาลส่งเสริมสนับสนุนการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ผสมผสาน (รพ.สส.พท.) เก็บข้อมูลทางไปรษณีย์กับ รพ.สต. ในเขตสุขภาพที่ 1 จำนวน 409 แห่ง ได้รับแบบสอบถามคืนจำนวน 168 แห่ง (อัตราตอบกลับร้อยละ 41.08) ผู้ให้ข้อมูลเป็นผู้รับผิดชอบหลักในการตรวจวินิจฉัยและสั่งจ่ายยาใน รพ.สต. ผลการศึกษาพบว่า การจัดบริการการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือกใน รพ.สต. มีทั้งหมด 162 แห่ง คิดเป็นร้อยละ 96.4 โดยมีจำนวน 74 รพ.สต. (ร้อยละ45.7) ที่ผ่านเกณฑ์มาตรฐานการจัดบริการ และปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการจัดบริการที่ได้มาตรฐานมีดังนี้ ปัจจัยภายใน ได้แก่ การมีรายการยาสมุนไพรตั้งแต่ 10 รายการขึ้นไป (OR = 3.90, 95% CI 1.87 – 8.14) การกำกับติดตามภายใน รพ.สต. (OR = 3.80, 95% CI 1.80 – 8.04) และประสบการณ์ของผู้สั่งจ่ายยาสมุนไพร (OR = 3.42, 95% CI 1.70 – 6.88) ปัจจัยภายนอก ได้แก่ การกำกับติดตามของสำนักงานสาธารณสุขจังหวัด (OR = 3.25, 95% CI 1.62 – 6.52) ทั้งนี้พบว่า รพ.สต. ที่มีบุคลากรแพทย์แผนไทยผ่านเกณฑ์มาตรฐานการจัดบริการทุกแห่ง จึงมีข้อเสนอแนะต่อคณะกรรมการบริหารในระดับเขตสุขภาพว่าควรมีการกำหนดนโยบาย และส่งต่อนโยบายให้กับสาธารณสุขจังหวัดในการสนับสนุนการใช้ยาสมุนไพรใน รพ.สต. ส่งเสริมให้บุคลากรมีสมรรถนะการให้บริการการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก และให้ความรู้เกี่ยวกับการจ่ายยาสมุนไพรในการรักษาโรคพื้นฐานให้กับพยาบาลวิชาชีพ ทั้งนี้ควรต้องมีการกำกับและประเมินผลการดำเนินงานอย่างต่อเนื่องเพื่อให้เกิดความยั่งยืน

This cross-sectional study aims to explore the coverage percentage of Thai traditional medicine (TTM) services in Health Promoting Hospital (HPH), and to find factors associated with the TTM services standard in the HPHs, according to the Thai traditional medicine and integrative medicine promoting hospital standard (TIPhS). The questionnaire was mailed to 409 representatives of the HPHs in health region 1 and 168 HPHs were responded (response rate 41.08%). The representatives were HPHs personnel who conduct TTM in the HPHs. The results found that 162 HPHs provide TTM services (96.4%). 74 HPHs (45.7%) met the criteria of TIPhS guideline as to the standardized HPH. The significant factors associated with the TTM services standard were as follows: internal factors such as having herbal drug products 10 items or over (OR = 3.90, 95% CI 1.87 – 8.14), monitoring in HPHs (OR = 3.80, 95% CI 1.80 – 8.04), and the responsible person with TTM services experience (OR = 3.42, 95% CI 1.70 – 6.88), including the monitoring by Provincial Health Office (OR = 3.25, 95% CI 1.62 – 6.52) as the external factor. Also, every HPH that had the TTM practitioner passed TIPhS. The study findings led to the recommendations that TTM board in regional health level should set a policy and transfer to the provincial level to support herbal medicine prescription in HPHs including enhancing health provider capability in TTM services, training registered nurses to be able to diagnose and prescribe herbal medicine to treat primary illnesses while monitoring and evaluation continuously for sustainability.