พฤติกรรมการดูแลตนเองด้านการใช้ยาและปัญหาการใช้ยาในผู้สูงอายุวัยปลายกลุ่มโรคเรื้อรัง

Abstract

การวิจัยเชิงบรรยายครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาพฤติกรรมการดูแลตนเองด้านการใช้ยาและปัญหาการใช้ยาในผู้สูงอายุวัยปลายกลุ่มโรคเรื้อรัง โดยใช้ทฤษฎีการดูแลตนเองของโอเร็มเป็นกรอบแนวคิดในการวิจัย กลุ่มตัวอย่างเป็นผู้ที่มีอายุตั้งแต่ 80 ปี ขึ้นไป ได้รับการวินิจฉัยจากแพทย์ว่าเป็นโรคความดันโลหิตสูงและ/หรือโรคเบาหวานในจังหวัดสุราษฎร์ธานี ได้รับการคัดเลือกแบบเจาะจง มีกลุ่มตัวอย่างทั้งหมด 107 ราย โดยใช้แบบสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้าง วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติบรรยาย ผลการวิจัยพบว่ากลุ่มตัวอย่างเกือบครึ่งหนึ่งใช้บริการและรับยาจากโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลมากกว่าแหล่งบริการอื่น ๆ ส่วนใหญ่ ร้อยละ 82 สามารถบริหารยาได้ด้วยตนเองโดยจดจำลักษณะและสีของเม็ดยา บรรจุภัณฑ์ ชื่อยา และวิธีรับประทานยา และมีวิธีการบริหารยาโดยการอ่านซองยา การเขียนชื่อยา หรือทำสัญลักษณ์ไว้บนหน้าซองยา แต่กลุ่มตัวอย่างเกือบทั้งหมด คือร้อยละ 90 ไม่ได้ตรวจสอบวันหมดอายุของยา กลุ่มตัวอย่างเลือกใช้สถานที่หรืออุปกรณ์แตกต่างกัน ตามที่ใช้ในชีวิตประจำวันในเก็บรักษายา ในด้านการจัดการเมื่อมีคำสั่งแพทย์ให้หยุดใช้ยา กลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่นำยาที่ไม่ได้ใช้ไปคืนโรงพยาบาล กลุ่มตัวอย่างประมาณร้อยละ 20 ลืมรับประทานยาและใช้ยาไม่ตรงตามคำสั่งการรักษาทั้งมื้อยาขนาด และชนิดของยาในกลุ่มตัวอย่างที่เคยมีอาการข้างเคียงจากยา น้อยกว่าครึ่งหนึ่งไปพบแพทย์ก่อนนัด ส่วนที่เหลือมักสังเกตอาการผิดปกติของตนเองหากไม่มีอาการ ผิดปกติร้ายแรง มักรอไปพบแพทย์ตามนัดเดิม ผลการศึกษาครั้งนี้สามารถนำไปเป็นข้อมูลพื้นฐานในการพัฒนาแนวทางการส่งเสริมพฤติกรรมการดูแลตนเองในด้านการใช้ยาที่เหมาะสมและลดอาการไม่พึงประสงค์จากยาในผู้สูงอายุที่เป็นโรคเรื้อรัง

This descriptive study aimed to explore self-care behaviors of medication use and medication use problems in old-old people with chronic diseases. Orem’s self-care theory was used to guide the study. The sample consisted of 107 people aged 80 years and over diagnosed by doctors with hypertension and/or diabetes mellitus in Surat Thani Province.Semi-structured interviews were used to collect the data, which were then analyzed using descriptive statistics.The results revealed that nearly half of the sample used services and received medications from subdistrict health promoting hospitals more than other service sources. Most of them (82%) could administer self-medication by recognizing the appearance, color, packaging, name, and medication use methods. They could read, write, or mark the name on the medication case. However, almost all of the sample (90%) did not check the expiry date of medications. Each participant kept medications in different locations or containers associated with their daily life. For medication management, when the doctor stopped prescribing some medications, most participants returned them to the hospital, but some disposed of them. Almost 20% failed to adhere to the doctor’s regimen, including the frequency, dose, and type of medications. Less than half of those who had experienced adverse drug reactions to the medications visited the doctor before the follow-up appointment. The remaining observed their symptoms first; if there were no severe side effects,they would visit the doctor as the previous appointment. This study revealed self-care behaviors of medication use and medication use problems in old-old people with chronic diseases. These results could be used as basic information to develop interventions for promoting appropriate self-care behaviors of medication use and minimizing adverse effects in older people with chronic diseases.