ข้อเสนอเชิงนโยบายเพื่อแก้ปัญหาผลกระทบจากฝุ่นควัน PM2.5 ในกรุงเทพมหานคร ประเทศไทย และนครหลวงเวียงจันทน์ สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา 1) สถานการณ์ฝุ่นควัน PM2.5 ในกรุงเทพมหานครและนครหลวงเวียงจันทน์ก่อนและหลังปี พ.ศ. 2561 2) เปรียบเทียบนโยบายแก้ปัญหาฝุ่นควัน PM2.5 และ 3) เสนอแนวทางเชิงนโยบายในการแก้ปัญหาฝุ่นควัน PM2.5 โดยใช้วิธีวิจัยเชิงคุณภาพและสัมภาษณ์เชิงลึก ผลการวิจัยพบว่า ฝุ่นควัน PM2.5 ในกรุงเทพมหานครและนครหลวงเวียงจันทน์มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นหลังปี พ.ศ. 2561 และมีปัญหาหนักในช่วงเดือนพฤศจิกายนถึงมีนาคม ประชาชนยังขาดความรู้ในการป้องกันตนเองจากฝุ่น PM2.5 สำหรับนครหลวงเวียงจันทน์ หลังปี พ.ศ. 2563 ปัญหาฝุ่น PM2.5 เพิ่มขึ้นเนื่องจากการเผาป่าเพื่อการเกษตร ไฟป่า การก่อสร้าง และการเพิ่มขึ้นของรถยนต์ ส่วนกรุงเทพมหานคร ปัญหาฝุ่น PM2.5 รุนแรงขึ้นในช่วง 3 ปีที่ผ่านมา สาเหตุหลักมาจากการปล่อยควันจากรถยนต์ การเผาขยะและการเผาเพื่อเตรียมพื้นที่เกษตรกรรม การเปรียบเทียบนโยบายพบว่า กรุงเทพมหานครมีแผนแก้ไขปัญหาฝุ่น PM2.5 อย่างเป็นระบบ โดยมีแผนปฏิบัติการปี 2567 และแผนแม่บทระยะ 20 ปี (พ.ศ. 2561-2580) รวมถึงมาตรฐาน Zero Emission และมาตรการทั้งระยะสั้นและยาว ขณะที่นครหลวงเวียงจันทน์ยังไม่มีแผนชัดเจน มีเพียงหน่วยเฉพาะกิจและคำสั่งรัฐบาลในการป้องกันไฟป่าและการเผาจากการเกษตร ข้อเสนอเชิงนโยบายสำหรับกรุงเทพมหานคร คือ การบังคับใช้กฎหมายห้ามเผา ศึกษาและเปิดเผยข้อมูลแหล่งกำเนิดฝุ่น PM2.5 และกำหนดยุทธศาสตร์ระยะสั้น กลาง และยาว ส่วนข้อเสนอสำหรับนครหลวงเวียงจันทน์คือการร่วมมือกับประเทศเพื่อนบ้าน ภาคเอกชน และประชาสังคมในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ และตั้งหน่วยงานเฉพาะด้านการบริหารจัดการฝุ่น PM2.5 อย่างมืออาชีพ

This research aims to 1) study the PM2.5 pollution situation in Bangkok and Vientiane before and after 2018, 2) compare policies addressing PM2.5 pollution, and 3) propose policy recommendations to mitigate PM2.5 impacts. Utilizing qualitative methods and in-depth interviews, findings reveal that both cities experience PM2.5 issues primarily from November to March, with increasing levels of PM2.5 post-2018. In Vientiane, PM2.5 pollution surged after 2020, exacerbated by agricultural burning driven by foreign investment, and significant vehicle emissions. Conversely, Bangkok's PM2.5 issues have intensified over the past three years, attributed to vehicle emissions, waste burning, agricultural burning, and construction activities. Comparative policy analysis shows Bangkok has developed comprehensive plans, including a 2024 PM2.5 action plan under a national 20-year air quality management strategy (2018-2037), incorporating short and long-term measures and Zero Emission standards. Vientiane lacks clear action plans, relying on ad hoc government task forces and orders to prevent forest fires and outdoor burning, emphasizing local and central government control to protect health, economy, and tourism. Policy recommendations for Bangkok include strict enforcement of anti-burning laws under the Disaster Prevention and Mitigation Act, detailed source analysis of PM2.5 with open data access, and a strategic plan covering short, medium, and long-term goals for sustainable solutions. Vientiane should establish regional agreements, especially with Thailand, enhance collaboration with private and civil sectors for conservation projects, and set up a dedicated PM2.5 management agency for professional oversight.