หยัด : การศึกษาวัฒนธรรมดนตรีในวิถีชีวิตเมี่ยน (เย้า)

Abstract

งานวิจัยนี้เป็นการศึกษาเรื่อง หยัด (ปี่เมี่ยน) พื้นที่ที่ใช้ในการศึกษาหลัก คือ หมู่บ้านชาวเมี่ยนในตำบลผาช้างน้อย อำเภอปง จังหวัดพะเยา และศึกษาเฉพาะเรื่องการสร้าง หยัด ที่หมู่บ้าน ชาวเมี่ยนในตำบลบ้านแซว อำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย ผู้วิจัยใช้วิธีวิจัยเชิงคุณภาพ ศึกษาเรื่องลักษณะทางกายภาพ การสร้าง และบทบาทหน้าที่ของ หยัด ในสังคมชาวเมี่ยน ผลการศึกษาพบว่า ลักษณะทางกายภาพของ หยัด มีส่วนประกอบ 5 ส่วน ได้แก่ ส่าว (ลิ้นปี่), หยัดจาง(กำพวด), หยัดเปี้ยน(กำบังลม), หยัดแกวง(เลาปี่) และหยัดฮอย(ลำโพง) การสร้างหยัด มีหลายขั้นตอน ขั้นตอนการสร้างที่มีความยากและใช้เวลานานที่สุด คือ การทำหยัดจาง(กำพวด) เพราะเป็นส่วนที่มีขนาดเล็ก จึงต้องอาศัยความประณีตเป็นอย่างมาก แต่ส่วนที่มีความสำคัญมากที่สุด คือ ส่าว(ลิ้นปี่) เพราะเป็นส่วนที่ทำให้เกิดเสียง ถ้าลิ้นปี่ไม่ดี เสียงที่เป่าออกมาก็จะไม่เพราะ การบรรเลง หยัด จะบรรเลงร่วมกับ โย๋(กลอง), เช่าเจ้ย (ฉาบ) และล่อ (โหม่ง) บทบาทของ หยัด ต่อสังคมชาวเมี่ยนมี 9 ด้าน ดังนี้ บทบาททางด้านความเชื่อ ประเพณีและพิธีกรรม บทบาททางด้านความบันเทิงและการเกี้ยวพาราสี บทบาททางด้านการแบ่งงานกันทำตามเพศ บทบาททางด้านโครงสร้างทางสังคม บทบาทเกี่ยวกับอัตลักษณ์ของชาวเมี่ยน บทบาททางด้านการสื่อสารและการเชื่อมโยงชาวเมี่ยนให้เป็นหนึ่งเดียวกัน บทบาททางด้านการศึกษาและ การขัดเกลาทางสังคม บทบาททางด้านเศรษฐกิจและการประกอบอาชีพ และบทบาทที่เกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรม

This research aimed at studying the Djat, a wind instrument of the Mien people. The research was done in Pa Changnoi subdistrict, Pong district, Payao province. The researcher also studied the making of the Djat at a Mien village in Ban Saew subdistrict, Chiang San district, Chiang Rai province. This was qualitative research, studying the Djat's physical characteristics, how to make a Djat, and the role of the Djat in Mien culture and society. The research found that the physical characteristics of the Djat consists of five parts : Sao or reed, Djat Jarng or mouthpiece, Djat Pien or pirouette, Djat Gaeng or pipe, and Djat Hoy or bell. There are many steps to make a Djat. The most difficult and the longest Djat making method is the making of Djat Jarng or mouthpiece because it has a small size, so, it should be made it delicately. However, the most important part is Sao or reed because it is the part that makes the noise. If the reed is not good, it will cause a bad noise. The Djat is played with other musical instruments such as Yoe (Drum), Chao-Joui (Cymbals), and Law (Gong). There are nine important roles of the Djat in Mien society. They are the role in belief, tradition and ritual, the role in entertainment and making a relationship, the role in dividing up the work according to gender, the role in social structure, the role in the identity of Mien, the role in communication and uniting Mien people, the role in education and social discipline, the role in the economy and earning a living, and the role in cultural changes.