การเมืองของการสร้างอัตลักษณ์เมืองตรัง ผ่านห้าสินค้าทางวัฒนธรรมประจำจังหวัด

Abstract

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาบริบททางประวัติศาสตร์เศรษฐกิจของเมืองตรังที่สัมพันธ์กับกลุ่มคน 3 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มคนไทยพุทธ กลุ่มคนไทยมุสลิม และกลุ่มคนไทยเชื้อสายจีน และกระบวนการกำหนดสินค้าอัตลักษณ์ เพื่อวิเคราะห์ฐานคิดการสร้างอัตลักษณ์ของจังหวัดในยุทธศาสตร์ตรังเมืองแห่งความสุข พร้อมทั้ง วิเคราะห์ประโยชน์กับผลกระทบจากโครงการ "หนึ่งเส้นทางท่องเที่ยว ห้าสินค้าทางวัฒนธรรม จังหวัดตรังเมืองแห่งความสุข" บนความสัมพันธ์ระหว่างรัฐกับชุมชน ทั้งนี้ผู้วิจัยประยุกต์ใช้แนวคิดอัตลักษณ์, แนวคิดการทำวัฒนธรรมให้กลายเป็นสินค้า, แนวคิดการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม การสร้างตราสินค้าของแหล่งท่องเที่ยว และ แนวคิดกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชน ซึ่งผู้วิจัยอภิปรายผลการประกอบสร้างอัตลักษณ์ของจังหวัดตรังในโครงการดังกล่าวตามระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ เน้นการทำงานภาคสนามใน 4 พื้นที่หลักของโครงการฯ ตามแผนที่ที่เชื่อมโยงตำแหน่งห้าสินค้าทางวัฒนธรรม ผลการศึกษาพบว่า พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ตั้งแต่ยุคเมืองท่าการค้าทำให้เกิดการหลอมรวมวัฒนธรรมกลุ่มชาติพันธุ์ วิถีชีวิตของผู้คนที่สัมพันธ์กับภูมิศาสตร์กายภาพเป็นการผลิตสินค้าเพื่อยังชีพที่แตกต่างกันไป และได้พัฒนาต่อมากลายเป็นส่วนหนึ่งของการสร้างสินค้าทางวัฒนธรรม OTOP ยุคสังคมสมัยใหม่ที่นำมาสู่การคัดเลือกห้าสินค้าทางวัฒนธรรมจากปฏิบัติการของโครงสร้างรัฐภายใต้ยุทธศาสตร์ตรังเมืองแห่งความสุข ปี พ.ศ. 2556 ซึ่งสะท้อนให้เห็นฐานคิดการคัดเลือกตัวแทนสินค้าอัตลักษณ์ที่เน้นการเพิ่มมูลค่าและรายได้เป็นสำคัญ เพื่อสนองตอบกับนโยบายส่วนกลาง แม้โครงการดังกล่าวจะช่วยสร้างภาพลักษณ์ด้านการท่องเที่ยวให้กับจังหวัดได้อย่างดี แต่กลับเป็นความสัมพันธ์เชิงอำนาจที่ขาดกระบวนการมีส่วนร่วมระหว่างรัฐกับชุมชน ทำให้เกิดความเหลื่อมล้ำของสินค้าทางวัฒนธรรมอื่นๆ ที่ไม่ถูกคัดเลือกให้เป็นอัตลักษณ์ร่วมของจังหวัดตรัง

The purposes of this research are to study the economic and historical context of Trang province in relation to three groups of people, Thai-Buddhists, Thai-Muslims, and Thai-Chinese, and to examine the process of constructing a Trang identity via its cultural products. This study also analyzes the ideologies behind the making of a Trang identity under the provincial slogan of Trang: City of Happiness , and investigates the benefit and impact of the provincial project titled Trang: One Destination, Five Cultural Products, the City of Happiness , particularly in the relationship between the state and its communities. Therefore, four concepts are employed in this research, including: Identity, Cultural Commodification, Cultural Tourism and Cultural Branding, and Community Participation Development. A qualitative approach is used as the main method, involving fieldwork in four districts of Trang where the cultural products are produced. The results show that the historical development of Trang city from its origins as a seaport allowed a mixing of cultures between the ethnic groups. The different livelihoods of these people related to physical geography caused various subsistence productions in Trang. In more recent years, these products were developed as a part of the Trang OTOP Cultural Product Project. In 2013, the provincial government selected only five cultural products to represent the Trang identity, under the slogan of Trang: City of Happiness . This process reflected the ideologies behind the selection of cultural products which emphasized only adding value, income, and meeting the central policy. Although the project helped to create a provincial tourism image, the process still lacked community involvement. As a result, it raised the issue of inequality among five-star OTOP products, and also pushed some ethnic people into the otherness of Trang.